De imp­re­vi­sie­leer wet­te­lijk verankerd

In het licht van de actuele grondstoffenschaarste, prijsstijgingen en de oorlog in Oekraïne, is het niet onwaarschijnlijk dat u (of uw medecontractant) in de uitvoering van een contract wel eens met een situatie van overmacht of een geval van imprevisie werd geconfronteerd. Indien daarover contractueel niets werd bepaald, kon enkel een geval van overmacht tot de (tijdelijke) bevrijding van een verbintenis leiden. Met de intrede van de imprevisieleer in het nieuwe verbintenissenrecht (in werking sedert 1 januari 2023) voorziet de wetgever thans in nieuwe mogelijkheden voor het geval zich in een contractrelatie onvoorzienbare omstandigheden buiten uw wil om voordoen.

We lichten u graag beknopt de wettelijke regeling toe, met aanduiding van het onderscheid tussen overmacht en imprevisie.

Overmacht ("force majeure") - artikel 5.226 BW

Begrip?

Door onvoorzienbare, onvermijdbare omstandigheden die zich voordoen buiten uw wil en fout, is de nakoming van de op u rustende verbintenis (tijdelijk) onmogelijk geworden (ook wel de leer van de “ontoerekenbare onmogelijkheid” genoemd).

Voorbeeld

Als machinebouwer kan u voor de toelevering van een bepaald onderdeel wereldwijd slechts beroep doen op één leverancier, gevestigd in Oekraïne. Door het uitbreken van de oorlog, dient uw leverancier zijn productie te stoppen en zijn onderneming te sluiten. U verkeert bijgevolg in de absolute onmogelijkheid de productie van uw machines af te werken en aan uw klanten te leveren.

Toepassingsvoorwaarden?

• de nakoming van een verbintenis is onmogelijk geworden (≠ moeilijker of duurder);
• de onmogelijkheid tot nakoming van de verbintenis is het gevolg van omstandigheden die u niet toerekenbaar zijn (niet door uw fout veroorzaakt).

Meldingsplicht?

Binnen redelijke termijn.

Gevolg?

Schorsing / tenietgaan contractuele verbintenis.

Afwijkingen mogelijk?

De wettelijke regel is van aanvullend recht. Contractuele aanpassingen of afwijkingen zijn derhalve mogelijk en geldig.

Op vlak van overmacht kent het nieuwe verbintenissenrecht geen nieuwigheden.

Imprevisie ("imprévision" of "hardship") - artikel 5.74 BW

Begrip?

Door onvoorzienbare, onvermijdbare omstandigheden die zich voordoen buiten uw wil en fout, is de nakoming van de op u rustende verbintenis buitensporig zwaar geworden.

Voorbeeld

Als machinebouwer bent u voor de toelevering van een bepaald onderdeel afhankelijk van een leverancier met vestigingen in Oekraïne, Canada en Australië. Door het uitbreken van de oorlog en de noodzakelijke sluiting van de vestiging in Oekraïne, kan er niet langer geleverd worden vanuit Oekraïne, maar dient u zich te wenden tot de vestigingen in Canada of Australië, wat de kostprijs en de leveringstermijn aanzienlijk doet oplopen.

Toepassingsvoorwaarden voor het heronderhandelingsverzoek?

• de uitvoering van de verbintenis dient buitensporig bezwarend te zijn geworden;
• de veranderende omstandigheden waren onvoorzienbaar;
• die veranderende omstandigheden zijn ontoerekenbaar (niet door uw fout veroorzaakt);
• u hebt dit risico niet voor uw rekening genomen;
• de mogelijkheid tot onderhandeling wordt niet door de wet of door het contract uitgesloten.

Gevolg?

Mogelijkheid om het contract opnieuw te onderhandelen met het oog op de aanpassing of beëindiging ervan. Indien onderhandelingen binnen redelijke termijn tot niets leiden, kan de rechter verzocht worden om het contract aan te passen, dan wel geheel/gedeeltelijk te beëindigen.

Afwijkingen mogelijk?

De wettelijke regel is van aanvullend recht. Contractuele aanpassingen of afwijkingen zijn derhalve mogelijk en geldig.

Met de inwerkingtreding van het nieuwe verbintenissenrecht, erkent de Belgische wetgever de imprevisieleer voor het eerst.

DELEN: