Het octrooi­recht: een stra­te­gisch schaakstuk

Octrooirechten, in de volksmond ook gekend als “patenten”, zijn complexe intellectuele rechten met een grote economische waarde. Een octrooi verleent aan de houder het exclusieve recht om de beschermde uitvinding te exploiteren, al dan niet door het verlenen van licenties, en het recht om aan derden een verbod op te leggen om gebruik te maken van de uitvinding. Octrooirechten zijn voor vele ondernemingen vaak een strategisch schaakstuk. Het is immers niet zonder reden dat techreuzen nagenoeg dagelijks nieuwe octrooien aanvragen om deze vervolgens aan te wenden in rechtszaken in de hoop hun concurrent te verbieden een nieuw product op de markt te brengen.

Hieronder werpen we een licht op de belangrijkste karakteristieken van het octrooirecht, het laatste intellectueel recht uit onze IP-reeks:

• Voorwerp: het octrooirecht biedt bescherming aan uitvindingen met een zeker technisch karakter. Dit kunnen zowel voortbrengselen (producten) als werkwijzen (technische procedés) zijn.

• Beschermingsvoorwaarden: het octrooirecht beschermt een technische uitvinding, mits drie voorwaarden worden vervuld.
  • vooreerst moet het een nieuwe uitvinding betreffen. De aanvrager zal er moeten op toezien dat de uitvinding niet publiek gemaakt wordt voor de bescherming is aangevraagd. In deze optiek kan een geheimhoudingsovereenkomst (NDA) een goede oplossing bieden en zelfs van groot belang zijn nog voor of tijdens de ontwikkelingsfase.
  • verder moet de uitvinding inventief zijn, wat betekent dat de uitvinding niet voor de hand liggend of evident mag zijn voor de vakman met kennis in de sector (“uitvinderswerkzaamheid”).
  • tenslotte moet de uitvinding een industriële toepassing kennen, toepasbaar zijn op het gebied van nijverheid.

• Territorium: het octrooirecht wordt nationaal geregeld. Een Belgisch octrooi zal bijgevolg louter bescherming in België bieden. Verder is het ook mogelijk om met één aanvraag en één procedure een Europees octrooi te verkrijgen dat geldig is in meerdere landen van de momenteel 38 lidstaten van het Europees Octrooiverdrag. Na de aanvraag moet echter per land het nationale octrooirecht worden toegepast. Het Europees “eenheidsoctrooi” met een uniforme werking voor de ganse Europese Unie laat nog steeds op zich wachten. Verder kan er tevens een internationale octrooiaanvraag worden ingediend.

• Ontstaan: het verkrijgen van een octrooirecht op een uitvinding vereist steeds een registratie. De octrooiaanvraag voor een Belgisch octrooi moet geschieden bij de Dienst voor Intellectuele Eigendom (DIE). De centrale aanvraag voor het “Europees octrooi” wordt ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB). Beide registraties zijn onderworpen aan formaliteiten en gaan gepaard met een verplichting tot het volledig en nauwkeurig beschrijven van de uitvinding.

• Titularis: de uitvinder is gerechtigd om een octrooiaanvraag in te dienen voor de uitvinding. In geval van uitvindingen door een werknemer moet een onderscheid gemaakt worden tussen: uitvindingen van een werknemer in het kader van de uitoefening van zijn arbeidsovereenkomst (“dienstuitvindingen”); uitvindingen die verband houden met de activiteiten van de werkgever, doch niet kaderen binnen de opdracht van de arbeidsovereenkomst (“afhankelijke uitvindingen”) en uitvindingen door een werknemer gedaan met eigen middelen en tijdens zijn vrije tijd, zonder dat er een band is met de uitvoering van de arbeidsovereenkomst (“vrije uitvindingen”). In het geval van dienstuitvindingen komen de vermogensrechten toe aan de werkgever. In geval van vrije uitvindingen komen de vermogensrechten toe aan de werknemer. Aan wie de vermogensrechten toekomen in geval van een afhankelijke uitvinding is vatbaar voor discussie.

• Beschermingsduur: het octrooirecht verleent een bescherming gedurende 20 jaar vanaf de aanvraag, mits het betalen van de jaartaks.

• Beschermingsomvang: Het octrooi staat de octrooihouder toe de uitvinding zelf of door derden, d.m.v. het verlenen van licenties, te exploiteren en voornamelijk anderen te verbieden de uitvinding te gebruiken zonder zijn toestemming. Zo is het anderen niet toegestaan om door het gebruik van de uitvinding eenzelfde voortbrengselen (producten) te vervaardigen, dan wel de beschermde werkwijze toe te passen.

• Het octrooidossier: eenmaal een octrooi wordt verleend, wordt het octrooidossier ter beschikking gesteld voor het publiek. Het is belangrijk te beseffen dat het verlenen van een octrooirecht tot gevolg heeft dat in ruil voor de bescherming die het octrooirecht biedt, de uitvinder zijn uitvinding moet blootgeven aan het publiek.

• Fiscaal voordeel: inkomsten die verworven worden uit de exploitatie van het octrooirecht, genieten in België een fiscaal gunsttarief teneinde de innovatie te stimuleren. Via de zogenaamde innovatieaftrek, kan de vennootschapsbelasting voor winsten uit eigen innovaties met 85% worden verlaagd.

DELEN: